همانطور که در بررسی لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم گفتیم، یکی از رویکردهای دولت برای افزایش درامدهای مالیاتی، کاهش معافیت ها و بخشودگی های مالیاتی است. اما با تصویب قانون بودجه دیدیم که دولت برای اجرایی کردن رویکرد جدید خود در انتظار تصویب لایحه نمانده و در لایحه بودجه این موضوع را اعمال کرده است:
تبصره 1:
الف- مجموع معافیتها، نرخ صفر مالیاتی، کاهش نرخ مالیاتی و سایر مشوقهای مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی از محل مجموع درآمدهای حاصل شده برای عملکرد سال1404 کلیه مودیان به استثنای معافیتهای دارای سقف زمانی مشخص و ماده (۸۱) ق.م.م برای اشخاص حقوقی تا مبلغ هفت هزار میلیارد ریال و اشخاص حقیقی تا مبلغ 700 میلیارد ریال درآمد مشمول مالیات (سود خالص) قابل اعمال است.
ب- تمامی مراکز درمانی اعم از دولتی، خصوصی، وابسته به نهادهای عمومی غیردولتی، نیروهای مسلح، خیریهها و شرکتهای دولتی مکلفند 10% از حقالزحمه یا حقالعمل گروه پزشکی که به موجب دریافت وجه صورتحسابهای ارسالی به بیمهها یا نقدا از طرف بیمار پرداخت میشود، به عنوان مالیات علیالحساب کسر و به نام فرد (پزشک) مربوط تا پایان ماه بعد از وصول مبلغ صورتحساب، به حساب سازمان مالیاتی نزد خزانهداری کل کشور واریز کنند. مالیات علیالحساب این بند شامل تمامی پرداختهایی که به عنوان درآمد حقوق و کارانه مطابق قوانین بودجه سنواتی پرداخت و مالیات آن کسر میشود، نخواهد بود.
پ-به منظور تسریع و تسهیل رسیدگی به پروندههای مالیاتی، اختیار سازمان مالیاتی در تبصره ماده 100 درخصوص معافیت مودیان از انجام بخشی از تکالیف قانون مذکور از قبیل نگهداری اسناد و مدارک و ارائه اظهارنامه مالیاتی برای عملکرد سال 1403 به حداکثر 150برابر میزان معافیت موضوع ماده 84 ق.م.م اصلاحی مصوب 31/04/1394 افزایش مییابد.(216.000.000.000 ریال)
ت- انواع خودروی سواری و وانت دو اتاق (کابین) دارای شماره انتظامی شخصی که قیمت روز خودروی آنها بیش از 50 میلیارد ریال است نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک درصد میگردند.
ث- میزان معافیت درآمد مشمول مالیات سالانه مستغلات اشخاص فاقد درآمد موضوع ماده 57 ق.م.م اصلاحی مصوب 1380/11/27 و میزان معافیت درآمد مشمول مالیات سالانه مالیات بر درآمد مشاغل موضوع ماده 101 قانون مذکور مبلغ دو میلیارد (2,000,000,000) ریال تعیین میشود.
همچنین درآمد سالانه مشمول اشخاص موضوع بند «ل» ماده 139 ق.م.م تا معادل 2 برابر سقف مالیاتی ماده 84 قانون مذکور( 5.760.000.000ریال) معاف است و مازاد بر آن حسب مورد به نرخ قانون مالیاتهای مستقیم(نرخ های ماده 131) مشمول مالیات است.
فعالیتهای انتشاراتی، مطبوعاتی و قرآنی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان تبلیغات اسلامی و دستگاه های ذی ربط مصادیق تولیدات فرهنگی در ماده 6 قانون حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب مصوب 1403/5/23 کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی از معافیت مندرج در بند «ل» ماده 139 ق.م.م برخوردار خواهند بود.
چ- یارانه پرداختی دولت به شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران بابت جبران زیان ناشی از فروش کالاهای اساسی به قیمت مصوب، تا سقف زیان مورد تایید حسابرس منتخب وزارت امور اقتصادی و دارایی مشمول مالیات به نرخ صفر است. این زیان از نظر مالیاتی قابل استهلاک در سنوات بعد نخواهد بود.
ج-املاک گران قیمت به شرح زیر مشمول مالیات به میزان دو در هزار هستند:
- زمینهای دارای کاربری مسکونی که بر اساس ارزش روز آنها که بر مبنای آخرین ارزش معاملاتی موضوع ماده 64 ق.م.م ارزش آن بیش از 300,000,000,000 (سیصد میلیارد) ریال باشد.
- زمینهای فاقد اعیانی دارای کاربری اداری و تجاری و واحدهای مسکونی که بر اساس ارزش روز آنها که بر مبنای آخرین ارزش معاملاتی موضوع ماده 64 ق.م.م ارزش هر یک از آنها بیش از 500,000,000,000 (پانصد میلیارد) ریال باشد.
مالیات تعیین شده در اجرای این بند قطعی است و اعتراض اشخاص مطابق قانون مالیاتهای مستقیم قابل رسیدگی است. اجرای این حکم نافی دادخواهی اشخاص در مراجع قضائی نیست.
خ- نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده 7 و نرخ مالیات بر ارزش افزوده و جریمه موضوع بند ب ماده 26 قانون مالیات بر ارزش افزوده به میزان یک واحد درصد به عنوان سهم دولت افزایش مییابد تا کل نرخ مالیات بر ارزش افزوده برابر 10 واحد درصد گردد و صرف متناسب سازی حقوق بازنشستگان لشکری و کشوری و صندوق بازنشستگی فولاد موضوع جزء 1 بند ر ماده 28 قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مصوب 1403/3/1 شود. وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است گزارش تفصیلی عملکرد این بند را هر سه ماه یک بار به کمیسیونهای اجتماعی اقتصادی و برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی ارسال نماید.
د- در تبصره 7 ماده 105 و تبصره ماده 131 قانون مالیات های مستقیم بعد از عبارت ده درصد 10% عبارت «مازاد بر سی و پنج درصد 35%» اضافه میشود. معافیت ناظر به مواد مذکور صرفا نسبت به درآمد مشمول مالیات ابرازی برای عملکرد سالهای 1403 و 1404 است.
ذ- بهمنظور حمایت از تولیدکنندگان و مصرفکنندگان به دولت اجازه داده میشود که حقوق گمرکی واردات دارو و مواد اولیه آن، ملزومات مصرفی پزشکی، شیرخشک مخصوص اطفال و مواد اولیه آن، کالاهای اساسی، نهادههای دامی و کشاورزی را به 1% کاهش دهد. سایر اقلام و کالاهایی که حقوق گمرکی آنها به موجب قوانین و مقررات مربوط زیر 1% است، به قوت خود باقی است. فهرست شناسه (کد) تعرفههای موضوع این بند یک ماه از لازمالاجراء شدن این قانون، توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و با همکاری وزارتخانههای امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه میشود و بهتصویب هیأتوزیران میرسد. تا زمان تصویب فهرست جدید، فهرست مصوب سال 1403 مبنای عمل است.
حقوق گمرکی تمامی ماشینآلات و تجهیزات تولیدی (با رعایت ماده 3 قانون جهش تولید دانشبنیان مصوب 1401/2/11) و قطعات مورد استفاده در خطوط تولید، مواد اولیه و واسطهای تولیدی را به 2% کاهش دهد. فهرست اقلام مشمول این جزء به تصویب هیئتوزیران میرسد.
ر- بانک مرکزی ایران مکلف است حداقل 2,000,000,000 یورو از محل منابع مورد تایید برای واردات خودروی سواری نو و کارکرده (حداکثر پنج سال ساخت) اختصاص دهد. حقوق ورودی خودروهای وارداتی از محل ارز تخصیصی این بند 100% تعیین میگردد. واردات خودرو موضوع این بند از محل ارز حاصل از صادرات، مشمول رفع تعهد ارزی صادرکنندگان مربوط میشود. واردات خودرو توسط اشخاص حقیقی و ایرانیان ساکن خارج از کشور (دارای کارت اقامت)، برای هر ایرانی در سال 1404 یک خودرو، خارج از سقف مذکور، بدون انتقال ارز و از محل ارز در اختیار با نرخ 100% حقوق ورودی مجاز است. دولت مکلف است نسبت به واگذاری مجوز واردات خودرو به روش رقابتی اقدام نماید.
آییننامه اجرائی این بند مشتمل بر نحوه ثبت درخواست واردات و ساز و کار واگذاری مجوز واردات به متقاضیان و نیز ایرانیان ساکن خارج از کشور دارای کارت اقامت و نحوه تشخیص منشا ارز خارجی و مرجع تاییدکننده آن و پیادهسازی روش رقابتی و نحوه تخصیص و تامین ارز بابت ورادات قطعات منفصله خودروی سواری متناسب با تخصیص و تامین ارز واردات خودروی سواری نو و کارکرده (حداکثر پنج سال ساخت) به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور و با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک مرکزی به تصویب هیئتوزیران میرسد.
ز- در سال 1404 سقف معافیت مالیاتی حقوق و نرخ مالیات بر مجموع پرداختی به کارکنان دولتی و غیر دولت تحت هر عنوان از قبیل حقوق و مزایا، مقرری یا مزد، حق شغل، حق شاغل، حق الزحمه، حق مشاوره، حق حضور در جلسات، پاداش و کارانه اعم از مستمر یا غیر مستمر که به صورت نقدی و غیر نقدی، از یک یا چند منبع در بخش دولتی و یا غیر دولتی، چه از کارفرمای اصلی و یا غیر اصلی موضوع تبصره 1 ماده 86 ق.م.م باشد، پس از کسر معافیتهای مصرح در قوانین، به شرح زیر تعیین شده است:
۱- سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده ۸۴ در سال ۱۴۰۴ مبلغ دو میلیارد و هشتصد و هشتاد میلیون (۲.۸۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تعیین میشود.
۲- نرخ مالیات بر مجموع درآمد حقوق اشخاص حقیقی به شرح زیر میباشد:
۱-۲- نسبت به مازاد مبلغ دو میلیارد و هشتصد و هشتاد میلیون (۲.۸۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا سه میلیارد و ششصد میلیون (۳.۶۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، ده درصد (۱۰%)
۲-۲- نسبت به مازاد سه میلیارد و ششصد میلیون (۳.۶۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهار میلیارد و پانصد و شصت میلیون (۴.۵۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، پانزده درصد (۱۵%)
۳-۲- نسبت به مازاد چهار میلیارد و پانصد و شصت میلیون (۴.۵۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا شش میلیارد (۶.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، بیست درصد (۲۰%)
۴-۲- نسبت به مازاد شش میلیارد (۶.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا هشت میلیارد (۸.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، بیست و پنج درصد (۲۵%)
۵- ۲- نسبت به مازاد هشت میلیارد (۸.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال ، به بالا، سی درصد (۳۰%)
تمامی افرادی كه در بخشهای دولتی و غیر دولتی تحت هر عنوان از جمله ساعتی، روزمزد، قراردادی، حق التدريس، حق التحقيق، حق الزحمه، حق نظارت، حق التاليف و پاداش شورای حل اختلاف دريافتی دارند، نیز مشمول مالیات حقوق هستند. اعضای هيئت علمی دانشگاهها، موسسات پژوهشی و آموزشی، پزشکان عمومی متخصص و فوق تخصص بالينی تمام وقت جغرافیایی و قضات دادگستری از شمول اين حكم مستثنی و مشمول ماده 85 ق.م.م هستند. ضمنا ماليات قراردادهای پژوهشی كماكان مشمول حكم تبصره 2 ماده 86 ق.م.م الحاقی 1396/4/27 است.
همچنین حق السعی به استثنای مزد، حقوق و پاداش و اضافه کار، رفاهی و انگیزشی بهرهوری، فوق العاده، حق التدريس، حق التحقیق، حق پژوهش و حق کشیک پس از اعمال سقف معافیت به تناسب اقلام مذکور و اقلام صدر این بند مشمول مالیات به نرخ 10% میشود.
رای تعيين ماليات بر مجموع درآمد ياد شده، پرداخت كنندگان حقوق قبل از هر پرداخت يا تخصيص آن مكلفند فهرستی متضمن نام و نشانی دریافت کنندگان و میزان پرداخت یا تخصیص را برای محاسبه و تعیین مالیات متعلق به سامانه سازمان مالیاتی ارسال نمایند. از تاريخ اعلام ميزان ماليات مربوط به هر كارفرما در سامانه حداكثر تا پایان ماه بعد پرداخت کننده باید نسبت به کسر و پرداخت مالیات اعلامی اقدام نماید. رعایت ترتیبات مذکور، جایگزین تکالیف مقرر در ماده 86 ق.م.م میشود. در صورت عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر، سازمان مالیاتی از طریق عملیات اجرای وصول مالیات نسبت به وصول آن اقدام مینماید.
درآمد حاصل از عناوین بر شمرده شده فوق و سایر عناوین که از مصادیق درآمد مواد 82 و 83 ق.م.م نباشند، کماکان و همانند سالهای گذشته مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
ژ- نرخ استرداد مالیات و عوارض ارزش افزوده کالاهای موضوع بند «الف» ماده 26 قانون مالیات بر ارزش افزوده که به عنوان ماده اولیه اصلی تولید به کار برده میشود، بر اساس نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده کالای تولیدی آن واحد محاسبه میگردد.
ش- هر گونه منافع حاصل از نگهداری وجوه اشخاص در اتاقهای پایاپای در بازار سرمایه به عنوان درآمد، در صورتهای مالی ثبت و مشمول مالیات بر درآمد میشود. این منابع بر اساس ردیف مربوط با تصویب هیئت وزیران صرف افزایش سرمایه بانکهای دولتی جهت پرداخت تسهیلات قرض الحسنه میشود.
ص-به منظور ترغیب استفاده از حمل و نقل خط آهن (ریلی) در جابهجایی بار مواد معدنی، نرخ عوارض جابهجایی بار مواد معدنی از جاده به استثنای شن و ماسه و خاک رس، بر اساس تن- کیلومتر، 15% تعیین میگردد. از این میزان 10% سهم سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای بوده و 5% از این عوارض به حساب خزانهداری کل کشور واریز میگردد تا از طریق ردیف درآمد- هزینهای و پس از مبادله موافقتنامه از طریق دستگاههای اجرائی ذیربط، صرف بهسازی، نوسازی و توسعه خطوط راه آهن (ریلی) مرتبط با معادن شود. سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای مکلف است 2% از عوارض دریافتی را صرف نگهداری و بهسازی محورهای حمل بار مواد معدنی نماید.
ض-در سال 1404، نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی به استثنای کالاهای موضوع بند «خ» تبصره 2 این قانون که بر مبنای نرخ ترجیحی واحد محاسبه میشود، بر اساس میانگین نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در اسفندماه 1403 است.
ط-بند «پ» ماده 10 قانون مالیات بر ارزش افزوده الحاقی به موجب بند «ب» ماده 21 قانون تامین مالی تولید و زیر ساختها، مشمول کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده نمیشود.
ع-در راستای بند «پ» ماده 17 قانون برنامه هفتم پیشرفت در صورت تحقق درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور در شش ماهه اول تا پایان شهریور ماه و در شش ماهه دوم تا 27 اسفندماه به بیش از 100% ارقام مصوب مندرج در جدول شماره 5 این قانون، این ارقام به سرجمع منابع مالیاتی و همچنین مصارف اضافه شده و به صورت کامل تخصیص مییابد.
درآمدهای مالیاتی وصول شده مازاد بر 100% مذکور به صورت 50% طرحهای تملک داراییهای سرمایهای همان استان با اولویت مناطق محروم و 50% طرحهای تملک داراییهای سرمایهای در سایر استانها با اولویت مناطق محروم توزیع میشود. رعایت سایر قوانین از جمله ماده 23 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) مصوب 1393/12/4 با اصلاحات و الحاقات بعدی در خصوص طرحهای تملک داراییهای سرمایهای مذکور الزامی است.
سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است گزارش تفصیلی عملکرد توزیع درآمدهای مالیاتی وصول شده مازاد بر 100% مذکور را هر سه ماه یکبار به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی ارسال نماید.
غ-ماده 2 قانون تسهیل تکالیف مودیان جهت اجرای قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1402/8/23 با اصلاحات و الحاقات بعدی در سال 1404 جاری بوده و جریمههای موضوع جزء 3 بند ب ماده 26 قانون مالیات بر ارزش افزوده را نیز شامل میشود.
همچنین در ماده 3 قانون مذکور عبارت تا پایان سال 1403 به عبارت تا پایان آذرماه سال 1404 و در ماده 4 عبارت تا پایان سال 1403 به عبارت تا پایان سال 1404 تغییر مییابد. جریمه موضوع ماده 22 قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مودیان مصوب 1398/7/21 با اصلاحات و الحاقات بعدی به ردیف درآمدی مربوط واریز میگردد.
ف- آن بخش از کالاها و خدمات شرکتهای ایرانی طرف قرارداد با شرکتهای خارجی که کالاها و خدمات مورد نیاز شرکتهای پیمانکاری خارجی را در طرحهای مورد تعهد طرف خارجی، تامین مینمایند، با تایید شورای اقتصاد مشمول تبصره 3 ماده 10 قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند.
ق-وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است در راستای حمایت از بخش دام، طیور و آبزیان کشور و تحقق خودکفایی تولید گوشت قرمز و افزایش ضریب خود اتکایی روغن و دانههای روغنی تولید میوههای گرمسیری و همچنین تولید شکر کشور و گوشت سفید معادل 1% از ارزش واردات نهادههای دامی شامل ذرت، کنجاله، سویا، جو، روغن، دانههای روغنی، میوههای گرمسیری، شکر، برنج و پنبه را اخذ و مبالغ حاصل را به ردیف درآمد هزینهای مربوط واریز نماید.
ک-در راستای تحقق سیاستهای حمایت از تولید نرخ مالیات موضوع ماده 105 ق.م.م اشخاص حقوقی دارای پروانه بهرهبرداری از وزارتخانههای ذیربط در فعالیتهای تولیدی در سال 1403، پنج واحد درصد کاهش مییابد. این بخشودگی علاوهبر سایر معافیتها و بخشودگیها و مشوقهای قانونی اشخاص مذکور اعمال خواهد شد.
گ-در اجرای بند «ث» ماده 78 قانون برنامه هفتم پیشرفت، 0.27% از کل 9% مالیات بر ارزش افزوده برای ساماندهی امور جوانان و ترویج و تعمیم فعالیت بدنی و همگانی شدن ورزش به ردیف درآمدی مربوط در جدول شماره 5 این قانون واریز و به وزارت ورزش و جوانان به میزان 40% بابت ورزش و 20% بابت ترویج تسهیل آموزش و مشاورههای پیش از ازدواج و انتخاب همسر و وزارت آموزش و پرورش به میزان 40% پرداخت میشود. پرداخت هرگونه وجهی از این محل به ورزش حرفهای ممنوع و در حکم تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال دولتی است.
ل- واردات خودرو آمبولانس به تعداد 3500 دستگاه در صورت عدم امکان تامین از محل تولید داخل توسط سازمان فوریتهای پیش بیمارستانی اورژانس کشور، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، بنیاد شهید و امور ایثارگران و دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور و خیرین بیمارستان ساز، با مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین آمبولانسهای فوریتهای اجتماعی توسط سازمان بهزیستی کشور مشروط به استفاده از آن در راستای ماموریت دستگاههای مذکور، در سال 1404، از پرداخت حقوق گمرگی و سود بازرگانی معاف است.
خودروهای مذکور صرفا جهت استفاده سازمان و نهاد واردکننده و بیمارستانهای خیّرساز با تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده و فروش آن تا ده سال ممنوع است و از پرداخت کلیه عوارض شمارهگذاری معاف میگردد.
بند م- دولت مکلف است علاوهبر عوارض دریافتی برای واردات اسباببازی و کالاهای فرهنگی خارجی 2% حقوق گمرکی این کالاها و محصولات را افزایش دهد و عوارض حاصله را به حساب درآمد عمومی نزد خزانهداری کل کشور واریز نماید.
100% وجوه حاصله در اختیار سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برای تحقق اهداف کمّی جدول شماره 1-16 بند «الف» ماده 77 قانون برنامه هفتم پیشرفت، سازمان بسیج مستضعفین، سازمان تبلیغات اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاستجمهوری به صورت مساوی قرار میگیرد تا صرف حمایت از تولید بازیهای رایانهای و ساخت فیلم سینمایی پویانمایی گردد.
ن- دولت مکلف است با رعایت قوانین به منظور ثبات نرخ ارز اقدامات زیر را انجام دهد:
۲- ایجاد مشوقهای صادراتی برای صادرات خرد از جمله محصولات کشاورزی، صنایع دستی و صنایع دانشبنیان بر اساس آییننامه تنظیمی که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه میشود و به تایید هیئت وزیران میرسد.
و- سود ناشی از تسعیر داراییها و بدهیهای ارزی بانک مشترک ایران- ونزوئلا از سال 1400 به بعد مشمول مالیات با نرخ صفر است.
ه- در راستای تحقق ماده 18 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب 1400/7/24 با اصلاحات و الحاقات بعدی اشخاص حقیقی موضوع ماده 84 ق.م.م با رعایت شرایط مذکور در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به ازای فرزند سوم و بیشتر که از آبان سال 1400 به بعد متولد شدهاند، به ازای هر فرزند،